Οι Σημαντικότερες Γυναίκες Προγραμματίστριες

Αν αναρωτηθήκατε ποτέ πώς ξεκίνησε ο προγραμματισμός, ίσως εκπλαγείτε μαθαίνοντας ότι στις αρχές του ήταν κατά κύριο λόγο γυναικείο επάγγελμα. Οι γυναίκες προγραμματίστριες ήταν πολύ συνηθισμένο φαινόμενο. Σε αυτό το άρθρο θα παρουσιάσουμε μερικές από τις μεγαλύτερες γυναικείες προσωπικότητες που συνέβαλλαν στη δημιουργία του προγραμματισμού όπως τον ξέρουμε σήμερα.

Η Ada Lovelace και ο πρώτος ηλεκτρονικός υπολογιστής

Η Augusta Ada King, Κόμισσα του Lovelace, είναι από πολλούς γνωστή ως η γυναίκα που έγραψε το πρώτο πρόγραμμα. Γεννήθηκε το 1815 στην Αγγλία και ήταν το μοναδικό νόμιμο τέκνο του γνωστού ποιητή Λόρδου Byron.

Από πολύ μικρή ηλικία η μητέρα της την έστρεψε στον δρόμο των μαθηματικών, από φόβο μήπως ακολουθήσει το φιλοσοφικό μονοπάτι του Λόρδου Byron. Θεωρούσε μάλλον ότι τα μαθηματικά είναι η “θεραπεία” για όποια “ποιητική αρρώστια” της κληροδότησε ο πατέρας της. Προφανώς δεν τον συμπαθούσε και ιδιαίτερα.

Για εκείνη την εποχή ήταν σχετικά σπάνιο για μια γυναίκα να ασχολείται με τα μαθηματικά. Αυτό όμως δεν την πτόησε.

Θα αναρωτιέστε, βέβαια, πώς συνέβαλλε στον προγραμματισμό. Πώς ανήκει στις προγραμματίστριες, αφού δεν υπήρχαν ακόμα ηλεκτρονικοί υπολογιστές στην εποχή της;

Μπορεί να μην υπήρχαν υπολογιστές, αλλά από τότε ακόμα γίνονταν προσπάθειες για τη δημιουργία ενός μηχανήματος που να μπορεί να κάνει πολύπλοκους υπολογισμούς. Ένας από τους οραματιστές ενός τέτοιου μηχανήματος ήταν ο Charles Babbage.

Ο Babbage, μετά από διάφορες αποτυχημένες ή μισοτελειωμένες προσπάθειες, σχεδίασε μια αρκετά πολύπλοκη μηχανή, με την ονομασία “Αναλυτική Μηχανή”. Πρόκειται για το σχέδιο ενός μηχανικού υπολογιστή γενικής χρήσης, το οποίο αποτέλεσε σημαντικό βήμα για την ιστορία των υπολογιστών.

Η Αναλυτική Μηχανή θεωρείται πρόγονος των πρώτων ηλεκτρονικών υπολογιστών. Σχεδιάστηκε για να χρησιμοποιεί διάτρητες κάρτες για τον προγραμματισμό και την εισαγωγή δεδομένων.

Γι' αυτόν τον λόγο ο Babbage θεωρείται από πολλούς ως “ο πατέρας των υπολογιστών”. Λόγω των περιορισμένων μέσων της εποχής, η μηχανή αυτή δε χτίστηκε ποτέ. Το κόστος για τη δημιουργία της ήταν πολύ μεγάλο και ο Babbage δεν κατάφερε ποτέ να ολοκληρώσει το έργο του.

Ωστόσο, η Ada Lovelace, επηρεασμένη από τις δυνατότητες μιας τέτοιας μηχανής, ασχολήθηκε εντατικά με το θέμα.

Ξεκίνησε μεταφράζοντας ένα ιταλικό άρθρο του μαθηματικού Luigi Menabrea, το οποίο ανέλυε τη λειτουργία της Αναλυτικής Μηχανής. Στη μετάφραση συμπλήρωσε και δικές της σημειώσεις, που ξεπερνούσαν σε μέγεθος το αρχικό άρθρο.

Σε αυτές τις σημειώσεις βρίσκεται ένα πρόγραμμα που δημιούργησε, με το οποίο η Αναλυτική Μηχανή θα μπορούσε να υπολογίζει μια ακολουθία από αριθμούς Bernoulli. Από πολλούς θεωρείται ως το πρώτο πρόγραμμα που γράφτηκε για υπολογιστή και η Lovelace χαρακτηρίζεται ως η πρώτη προγραμματίστρια.

Επιπλέον, στις σημειώσεις της προέβλεπε ότι ο υπολογιστής του Babbage θα μπορούσε στο μέλλον να έχει ευρύτερες χρήσεις. Ισχυρίστηκε ότι ένα τέτοιο μηχάνημα θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για μουσική, γραφικά, Snapchat, και άλλα πράγματα που να μη σχετίζονται με τα μαθηματικά.

Άδικος λοιπόν ο κόπος της μητέρας της, η Lovelace αποδείχθηκε οραματίστρια και μάλλον είχε “ποιητική φλέβα”, σαν τον πατέρα της.

Παρότι της αποδίδεται ο τίτλος της πρώτης προγραμματίστριας, πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι ο ίδιος ο Babbage είχε γράψει προγράμματα για την Αναλυτική Μηχανή πολύ πριν τη Lovelace. Ωστόσο, αυτό δε μειώνει τη συμβολή της. Η Ada Lovelace ήταν η πρώτη που αντιλήφθηκε και οραματίστηκε τις πραγματικές μελλοντικές δυνατότητες ενός τέτοιου υπολογιστή.

Η Lovelace πέθανε σε νεαρή ηλικία, μόλις 36 ετών. Πολλά χρόνια αργότερα, το 1980, η συνεισφορά της αναγνωρίστηκε και το Υπουργείο Αμύνης των ΗΠΑ παρουσίασε μία γλώσσα προγραμματισμού, την οποία ονόμασε Ada προς τιμήν της.

“Ανθρώπινοι υπολογιστές”

Πηγαίνοντας λίγο πιο πίσω στον χρόνο, βλέπουμε ότι η λέξη υπολογιστής χρησιμοποιούνταν για να περιγράψει αυτόν που υπολογίζει, αυτόν που κάνει μαθηματικούς υπολογισμούς.

Ο όρος ήταν ευρέως γνωστός από τις αρχές του 17ου αιώνα, πολύ πριν κυκλοφορήσουν οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές. Έτσι, “computer”, ή αλλιώς “υπολογιστής”, ονομαζόταν ο άνθρωπος που είχε ως επάγγελμα τον υπολογισμό μαθηματικών πράξεων.

Το επάγγελμα αυτό ήταν χρήσιμο σε διάφορες επιστήμες, όπως για παράδειγμα στην αστρονομία. Η δουλειά περιλάμβανε ομάδες πολλών ατόμων που δούλευαν παράλληλα για να υπολογίσουν πολύπλοκες μαθηματικές πράξεις.

Το πρόβλημα που καλούνταν να υπολογίσει η κάθε ομάδα χωρίζονταν σε επιμέρους προβλήματα που απαιτούσαν αρκετές μαθηματικές πράξεις. Ο συνδυασμός των επιμέρους αποτελεσμάτων παρήγαγε τον τελικό υπολογισμό.

Γενικά, το επάγγελμα του υπολογιστή δε θεωρούνταν σημαντικό και η αμοιβή ήταν αρκετά χαμηλή. Για τους περισσότερους ήταν κυρίως μια προσωρινή δουλειά μέχρι να βρουν κάτι καλύτερο, κάτι σαν σαντουιτσάς στο Everest.

Oι εργοδότες προτιμούσαν κυρίως γυναίκες, επειδή αποτελούσαν φθηνότερο εργατικό δυναμικό απ' ό,τι οι άντρες. Έτσι, το επάγγελμα αυτό ήταν κυρίως “γυναικεία υπόθεση”.

Κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, οι “ανθρώπινοι υπολογιστές” έπαιξαν πολύ σημαντικό ρόλο. Ειδικά τότε στην πλειοψηφία τους ήταν γυναίκες, λόγω της απουσίας του ανδρικού δυναμικού.

Ο ENIAC και οι πρώτες προγραμματίστριες

Κάπου στη δεκαετία του '40 ξεκίνησε ένα μυστικό στρατιωτικό πρόγραμμα στη Φιλαδέλφεια της Πενσιλβανίας. Το πρόγραμμα περιλάμβανε την κατασκευή του ENIAC (Electronic Numerical Integrator And Computer – Ηλεκτρονικός Αριθμητικός Ολοκληρωτής και Υπολογιστής).

Ο ENIAC ήταν από τους πρώτους επαναπρογραμματιζόμενους ηλεκτρονικούς υπολογιστές γενικής χρήσης και σχεδιάστηκε από τους John Mauchly και Presper Eckert.

Σκοπός του ήταν να εκτελεί πολύπλοκους υπολογισμούς για διάφορες στρατιωτικές επιχειρήσεις. Μέχρι τότε αυτοί οι υπολογισμοί γίνονταν με το χέρι από “ανθρώπινους υπολογιστές” και ήταν μια πολύ χρονοβόρα διαδικασία.

Αφού λοιπόν “χτίστηκε” ο ENIAC, έπρεπε να βρεθούν προγραμματιστές και προγραμματίστριες, αυτοί δηλαδή που θα χειρίζονται το μηχάνημα δίνοντάς του τις εντολές που πρέπει.

Γι' αυτόν τον σκοπό επιλέχθηκαν έξι γυναίκες από την ομάδα των “ανθρώπινων υπολογιστών” που εκτελούσε μέχρι τότε τους υπολογισμούς που σκόπευαν να αναθέσουν στον ENIAC.

Αυτές ήταν οι Kathleen McNulty, Jean Jennings Bartik, Frances Elizabeth Holberton, Marlyn Wescoff, Frances Bilas Spence, και η Ruth Lichterman. Οι γυναίκες αυτές αποτέλεσαν τις βασικές προγραμματίστριες του μηχανήματος για όσα χρόνια κράτησε η λειτουργία του.

Στην αρχή, οι έξι αυτές γυναίκες προγραμματίστριες έπρεπε να βρουν τον τρόπο να εισάγουν τα δεδομένα στον ENIAC. Φυσικά, χωρίς να έχουν εκπαιδευτεί για κάτι τέτοιο και χωρίς να υπάρχει κάποιο εγχειρίδιο για το πώς γίνεται μια τέτοια δουλειά.

Για να το πετύχουν αυτό, μελέτησαν τα σχέδια και τη δομή του ENIAC, έτσι ώστε να καταλάβουν τον τρόπο λειτουργίας του και να μπορούν να τον χειριστούν.

Η δουλειά τους ήταν παρόμοια με αυτή του σημερινού προγραμματιστή, με μία βασική διαφορά. Αντί για τις γλώσσες προγραμματισμού που μαθαίνουμε σήμερα, εκείνες οι προγραμματίστριες χρησιμοποιούσαν περίπου 6000 διακόπτες και καλώδια για να δίνουν εντολές στον υπολογιστή.

Όταν η λειτουργία του ENIAC ανακοινώθηκε δημόσια το 1946, οι προγραμματίστριες δεν αναφέρθηκαν πουθενά. Η συνεισφορά τους στην επιτυχημένη λειτουργία του δεν αναγνωρίστηκε εκείνη την εποχή. Όλοι έδιναν σημασία στο υλικό (hardware), ενώ το λογισμικό (software) και ο προγραμματισμός θεωρούνταν δουλειές ρουτίνας.

Σήμερα, οι έξι αυτές γυναίκες είναι γνωστές ως οι πρώτες προγραμματίστριες και έχουν τιμηθεί με διάφορα βραβεία.

Στη σημερινή εποχή, είναι πολύ εύκολο να μάθουμε προγραμματισμό από τα δεκάδες δωρεάν προγράμματα που κυκλοφορούν online. Δε χρειάζεται να μετακινούμε και να γυρίζουμε διακόπτες, αρκεί να διαθέτουμε μια σύνδεση στο ίντερνετ.

Αν σας ενδιαφέρει ο προγραμματισμός, μπορείτε να ρίξετε μια ματιά στον οδηγό μας για το Scratch, το οποίο απευθύνεται σε όσους θέλουν να κάνουν τα πρώτα τους βήματα στον προγραμματισμό. Μπορείτε επίσης να φτιάξετε την πρώτη σας εφαρμογή στο Android με το App Inventor.

Η “Βασίλισσα του Λογισμικού” Grace Hopper

Η Grace Murray Brewster Hopper είναι ίσως από τις πιο γνωστές προγραμματίστριες που πέρασαν απ' τον κλάδο της πληροφορικής.

Γεννήθηκε το 1906 στην Νέα Υόρκη και σπούδασε μαθηματικά και φυσική. Στην ηλικία των 37 ετών κατατάχθηκε εθελοντικά σε ένα τμήμα έρευνας του Ναυτικού, λόγω του πολέμου.

Εκείνη την περίοδο, το Harvard ανέπτυσσε άλλον έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή γενικής χρήσεως. Ο υπολογιστής ονομαζόταν Mark I και χρησιμοποιήθηκε για στρατιωτικούς σκοπούς προς το τέλος του πολέμου.

Οι τρεις πρώτοι προγραμματιστές του Mark I ήταν ο Richard Milton Bloch, ο Robert Campbell, και η Grace Hopper.

Μετά το τέλος του πολέμου, η Hopper απέρριψε μια πρόταση για τη θέση της καθηγήτριας και παρέμεινε στο Ναυτικό. Επιπλέον, συνέχισε την έρευνά της στο Harvard και συμμετείχε στις επόμενες εκδόσεις του Mark I.

Σε μία από αυτές, το Mark II, εμφανίστηκε κάποιο πρόβλημα. Υπεύθυνο για το πρόβλημα ήταν ένα έντομο που είχε κολλήσει σε κάποιον μηχανισμό. Όταν αφαιρέθηκε το ζωύφιο, η Grace αστειευόμενη χρησιμοποίησε τον όρο “debugging”, σε ελεύθερη μετάφραση “αφαίρεση του εντόμου”.

Από τότε, για οτιδήποτε πήγαινε στραβά με τον υπολογιστή, λέγανε ότι μάλλον έχει κάποιο “bug”. Ο όρος αυτός χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα για να περιγράψει οποιοδήποτε ελάττωμα σε ένα πρόγραμμα.

Βέβαια τότε το “debugging” περιλάμβανε το να συρθείς μέσα στο μηχάνημα για να δεις τι έχει χαλάσει ή τι δεν πάει καλά, σε αντίθεση με σήμερα που κάθεσαι στην καρεκλίτσα σου και τραβάς απλά τα μαλλιά σου.

Το 1949 η Hopper ξεκίνησε να δουλεύει για την εταιρία των Eckert-Mauchly, δημιουργών του ENIAC. Μαζί της δούλευαν και κάποιες απ' τις προγραμματίστριες του ENIAC.

Μέχρι τότε, οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές χρησιμοποιούνταν αποκλειστικά από τα πανεπιστήμια και μόνο για επιστημονικούς σκοπούς. Έπειτα ήρθε η δημιουργία του UNIVAC, του πρώτου υπολογιστή που χρησιμοποιήθηκε και για βιομηχανικούς σκοπούς.

Η Hopper εργαζόταν ως επικεφαλής μηχανικός της ανάπτυξης του UNIVAC και προσπαθούσε συνεχώς να βρίσκει τρόπους για να επιταχύνει τη δημιουργία προγραμμάτων. Επιπλέον, πίστευε ότι τα προγράμματα θα έπρεπε να γράφονται σε απλά Αγγλικά και όχι σε γλώσσα μηχανής.

Γι' αυτόν τον λόγο, το 1952 ανέπτυξε τον πρώτο compiler για ηλεκτρονικό υπολογιστή με την ονομασία A-0. Compiler ονομάζουμε ένα πρόγραμμα το οποίο μετατρέπει τον κώδικα σε γλώσσα μηχανής.

Για εκείνη την εποχή ήταν πολύ σπουδαίο επίτευγμα και δεν άργησαν να ακολουθήσουν οι πρώτες γλώσσες προγραμματισμού με τις ονομασίες MATH-MATIC και FLOW-MATIC. Η Hopper ήταν επικεφαλής του τμήματος δημιουργίας τους.

Η FLOW-MATIC ήταν η γλώσσα στην οποία βασίστηκε η COBOL, η οποία χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα σε ένα μεγάλο ποσοστό επιχειρήσεων. Φυσικά υπάρχουν πλέον πολλές γλώσσες προγραμματισμού, και η καθεμία χρησιμοποιείται σε διάφορους τομείς.

Η Grace Hopper αποστρατεύτηκε από το Ναυτικό στην ηλικία των 60 ετών. Ωστόσο, λίγο καιρό μετά κλήθηκε ξανά στην ενεργό υπηρεσία για μικρό χρονικό διάστημα. Μετά την εξάμηνη παραμονή της, το Ναυτικό της γνωστοποίησε ότι θα χρειαστεί τις υπηρεσίες της επ' αόριστον.

Έτσι, υπηρέτησε μέχρι την ηλικία των 80 ετών και ήταν η γηραιότερη αξιωματικός του Ναυτικού εν ενεργεία εκείνη την περίοδο.

Η μέχρι τότε δράση της στον τομέα των υπολογιστών ήταν πολύ σημαντική, γεγονός που της κέρδισε διάφορα παρατσούκλια. Ανάμεσα στα πιο γνωστά είναι τα “Βασίλισσα του Λογισμικού” και “Μητέρα της COBOL”.

Εδώ μπορείτε να παρακολουθήσετε μια συνέντευξη που έδωσε στα τελευταία χρόνια της ζωής της.

Άλλες γυναίκες προγραμματίστριες

Εκτός από τη Lovelace, την Hopper, και τις “Κοπέλες του ENIAC”, όπως ονομάστηκαν αργότερα οι προγραμματίστριες αυτού του υπολογιστή, υπήρξαν και πολλές άλλες λιγότερο γνωστές προγραμματίστριες.

Adele Goldberg

Η Adele Goldberg γεννήθηκε το 1945 και ήταν υπεύθυνη μαζί με τον Alan Kay και άλλους για την ανάπτυξη της αντικειμενοστρεφούς γλώσσας προγραμματισμού Smalltalk-80.

Παρόλο που η συγκεκριμένη γλώσσα δεν ήταν η πρώτη αντικειμενοστρεφής γλώσσα προγραμματισμού, θεωρείται σήμερα πρότυπο για τις περισσότερες γλώσσες του είδους. Πέρα από τη Smalltalk, ο Kay και η Goldberg ήταν οι προπάτορες του γραφικού περιβάλλοντος όπως το γνωρίζουμε σήμερα.

Επιπλέον, από τις αρχές του 1970 ακόμα, οραματίστηκαν έναν κόσμο όπου οι άνθρωποι στο μέλλον θα χρησιμοποιούν φορητούς υπολογιστές για τις καθημερινές τους ασχολίες. Η ονομασία που έδωσαν σε αυτούς τους υπολογιστές ήταν “Dynabook” και ο σχεδιασμός που παρουσίαζαν δε διαφέρει πολύ από τα σημερινά tablet.

Το 1979, η Goldberg παρουσίασε στον Steve Jobs τη γλώσσα Smalltalk και το γραφικό της περιβάλλον. Αυτό αργότερα επηρέασε τον σχεδιασμό των Macintosh υπολογιστών της Apple.

Radia Perlman

Η Radia Perlman γεννήθηκε το 1951 και έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη και εξέλιξη του ίντερνετ.

Μέχρι τo 1985, το Ethernet ήταν μια τεχνολογία που περιοριζόταν σε μερικές εκατοντάδες κόμβους που βρίσκονται στο ίδιο κτίριο. Με το πρωτόκολλο STP (Spanning Tree Protocol) που σχεδίασε η ίδια, το Ethernet επεκτάθηκε και υποστήριζε πλέον εκατοντάδες χιλιάδες κόμβους σε μια αρκετά μεγάλη περιοχή.

Στην πορεία της συνέβαλλε και σε πολλούς άλλους τομείς των δικτύων και χαρακτηρίζεται ως “η Μητέρα του Ίντερνετ”, παρόλο που δεν της αρέσει καθόλου αυτός ο τίτλος.

Οι γυναίκες προγραμματίστριες σήμερα

Πολλές άλλες γυναίκες, προγραμματίστριες και μη, συνέβαλλαν στην εξέλιξη των υπολογιστών. Όμως σήμερα οι προγραμματίστριες τείνουν να γίνουν είδος προς εξαφάνιση.

Όπως είπαμε, μετά το τέλος του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου, η δουλειά των προγραμματιστών θεωρούνταν εύκολη και σχετικά τυποποιημένη. Η ιδέα ότι ο προγραμματισμός είναι μικρής σημασίας συνεχίστηκε για τα επόμενα χρόνια και ο γυναικείος πληθυσμός εξακολουθούσε να καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος αυτής της δουλειάς.

Έτσι, μέχρι και το 1960 οι πιο συνηθισμένες επαγγελματικές πορείες των μορφωμένων γυναικών ήταν δασκάλες, γραμματείς, και προγραμματίστριες.

Από εκεί και μετά τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουν για τις γυναίκες προγραμματίστριες. Στη δεκαετία του 80′ ήδη το ποσοστό τους είχε μειωθεί σημαντικά.

Εκείνη περίπου την περίοδο άρχιζαν να εμφανίζονται οι πρώτοι προσωπικοί υπολογιστές. Ο Steve Jobs και ο Bill Gates εμφανίζονταν σε όλα τα μέσα ενημέρωσης και τα πτυχία πληροφορικής γίνονταν όλο και πιο δημοφιλή.

Υπήρχε λοιπόν μια ραγδαία ανάπτυξη στον τομέα και η ανάγκη για περισσότερους προγραμματιστές ήταν εμφανής. Οι διαφημίσεις ενθάρρυναν τον αντρικό πληθυσμό να ασχοληθεί με τον προγραμματισμό, αφού η ενασχόληση με τα μηχανικά μέρη του υπολογιστή ήταν κυρίως αντρικό προνόμιο.

Επιπλέον, οι εταιρίες προωθούσαν τους υπολογιστές ως εργαλεία για να παίζουν παιχνίδια οι έφηβοι. Οπότε αυξήθηκε το ενδιαφέρον από την πλευρά των ανδρών και ταυτόχρονα μειώθηκε το ενδιαφέρον απ' την πλευρά των γυναικών.

Έτσι, σιγά-σιγά δημιουργήθηκε η εντύπωση ότι ο προσωπικός υπολογιστής είναι “παιχνίδι” των αγοριών. Σαφώς, το ποσοστό των γυναικών που ασχολούνταν με τον προγραμματισμό άρχισε να πέφτει κατακόρυφα και οι προγραμματίστριες άρχισαν να εκλείπουν.

Οι περισσότεροι όταν άκουγαν προγραμματισμό, είχαν στο μυαλό τους τον σπασίκλα έφηβο με τα γυαλάκια που ασχολείται όλη την ημέρα με τον υπολογιστή. Δημιουργήθηκε λοιπόν το στερεότυπο του “computer geek”, που υπάρχει μέχρι και σήμερα.

Κάπως έτσι, οι γυναίκες προγραμματίστριες αποτελούν πλέον περίπου το 12% των συνολικών προγραμματιστών και έχει επικρατήσει η εντύπωση ότι το επάγγελμα ήταν ανέκαθεν ανδροκρατούμενο.

Ωστόσο, γίνονται προσπάθειες από διάφορους οργανισμούς να προσελκύσουν τις γυναίκες σε αυτό το επάγγελμα. Γιατί; Γιατί οι μελέτες έχουν δείξει ότι ομάδες που αντιπροσωπεύονται εξίσου και από τα δύο φύλα τείνουν να είναι πιο αποδοτικές στις εργασίες που αναλαμβάνουν.

Ποια είναι η γνώμη σας για τις προγραμματίστριες;

Εσείς ποιος πιστεύετε ότι μπορεί να θεωρηθεί ως πρώτος προγραμματιστής; Γνωρίζατε κάποια από τις παραπάνω γυναίκες προγραμματίστριες; Τι πιστεύετε για την εξέλιξη του επαγγέλματος σήμερα; Γράψτε μας τις εντυπώσεις σας στα σχόλια.